Stanowisko Akcji Katolickiej Diecezji Tarnowskiej
w sprawie systemu nauczania i wychowania, 
jaki powinna realizować polska szkoła.

Szlachetne wychowanie dzieci i młodzieży to najważniejsze zadanie każdego pokolenia ludzi dorosłych, gdyż nic poza dobrym wychowaniem nie może zapewnić dobrej przyszłości ani poszczególnych rodzin, ani całego narodu i państwa. Dlatego jako Akcja Katolicka Diecezji Tarnowskiej zabieramy dziś głos w sprawie dla nas niezmiernie istotnej, w sprawie szkoły, jakiej chcemy dla naszych dzieci. Jest naszym głębokim pragnieniem, by głos środowiska Akcji Katolickiej został zauważony, bowiem nasze przemyślenia prowadzą do wniosków i spostrzeżeń, które w dużej mierze odbiegają od tego, co mówią na ten temat inne grupy, niechętne a nawet wrogie Kościołowi Katolickiemu. W katolickim kraju, jakim jest Polska głos ludzi wierzących wcale nie jest głosem dominującym, a wręcz przeciwnie jest często marginalizowany, a nawet wyszydzany przez media i wpływowe ośrodki opiniotwórcze, w których dyspozycji media te pozostają. Ufamy, że nasze racje, przedstawione w tym dokumencie zostaną wzięte pod uwagę przez wszystkich tych, którzy mają dziś w Polsce realny wpływ na kształt oświaty i wychowania.

1. Rodzice – pierwszymi wychowawcami.

Uważamy, że podstawą każdego odpowiedzialnego wychowania jest pedagogika personalistyczna, gdyż jako jedyna traktuje wychowanka jako osobę, a jej fundamentem jest wizja człowieka zawarta w Ewangelii.
Szkoła, choć ogromnie ważna w wychowaniu, nie jest w nim jednak najważniejsza. W wychowaniu najważniejsza jest rodzina.
Pierwszymi i niezastąpionymi wychowawcami są rodzice; szkoła może jedynie wspomagać proces wychowawczy prowadzony przez rodzinę.

2. Chrześcijańska wizja człowieka w programie wychowawczym szkoły.

Jako chrześcijańscy rodzice chcemy, by z naszymi dziećmi realizowano w polskiej szkole program wychowawczy oparty na chrześcijańskiej wizji człowieka, by zawarta w nim była czytelna hierarchia wartości, by zachodziła spójność między wychowaniem w domu i szkole.
Nie możemy dopuścić do wykluczenia Boga, wykluczenia prawd moralnych oraz odpowiedzialności i wprowadzenia do naszych szkół relatywizmu moralnego. Domagamy się czytelnej hierarchii wartości w programach szkolnych, w doborze dyrektorów, wychowawców i nauczycieli. Dziecko najlepiej uczy się przez przykład. Jak mówi łacińska sentencja: słowa uczą, przykłady pociągają. 
W odpowiedzialności za wychowanie młodego pokolenia oraz kształt przyszłego społeczeństwa należy przywrócić formułę „Bóg, Honor, Ojczyzna” jako fundament działań wychowawczych. W tym zawołaniu zawarta jest polska wielowiekowa tradycja wychowawcza, która streszcza narodową i kulturową tożsamość kraju wyrastającą z wierności podstawowym i uniwersalnym wartościom ludzkim, narodowym i tradycyjnym. Przywiązanie do tych wartości wynika z chrześcijańskiego wymiaru kultury polskiej i chrześcijańskiej wizji człowieka, leżącej u podstaw kultury europejskiej


3. Szkoła aktywizująca młodzież do samowychowania.

Oczekujemy od szkoły ukazania celu i wskazania dróg dojścia do niego, zwłaszcza osobom zaniedbanym wychowawczo; oczekujemy pomocy młodym, by stali się aktywni w poszukiwaniu prawdy, pomocy w rozbudzeniu ich apetytów na samokształcenie osobowości. 
Oczekujemy od szkoły, by wprowadzała wychowanków w takie więzi i wartości, które chronią ich rozwój i prowadzą do trwałego szczęścia. Oczekujemy dobrych wychowawców - realistów. Takich, którzy przekonają młodych, że nie jest możliwa spontaniczna samorealizacja, że wiedza nie jest jeszcze mądrością, że być przyjacielem samego siebie to stawiać sobie mądre i twarde wymagania. Stawiać sobie, a więc wymagać od siebie. Nie przyjmować roszczeniowej postawy, często niestety obecnie prezentowanej: brać, niczego w zamian nie dając.

4. Edukacja

Najważniejszą funkcją szkoły jest nauczanie. Szkoła to nie zakład opiekuńczo- wychowawczy, tylko miejsce edukacji. Dzieci i młodzież po to idą do szkoły, aby się czegoś nauczyć. Należy więc postawić zasadnicze pytanie: czego uczy nasza szkoła? Czy wiedza, jaką zdobywają w szkole nasi uczniowie, będzie im przydatna w przyszłym życiu? Czy nasza młodzież w konfrontacji z rówieśnikami z innych krajów europejskich wyposażona zostanie w takie umiejętności, które pozwolą jej w przyszłości konkurować z młodymi ludźmi z innych krajów na międzynarodowym rynku gospodarczym.
Po latach eksperymentów przeprowadzanych na polskiej szkole możemy dziś stwierdzić, że u podstaw popełniono jeden kardynalny błąd, który w dużej mierze zadecydował o wszystkich pozostałych. Błędem tym było potraktowanie szkoły jak zakładu produkcyjnego lub hipermarketu, w którym można zamówić i kupić każdy rodzaj wiedzy i umiejętności. Wprowadzono nawet nomenklaturę handlową w oficjalne dokumenty regulujące pracę szkoły. Rodzice i uczniowie są to klienci szkoły, którym szkoła oferuje usługi edukacyjne. Wszystko, co szkoły dotyczy, miało podlegać prawom rynkowym popytu i podaży. Niestety okazało się, że nie wszystko można kupić za bon oświatowy.
Dziś po kilku latach funkcjonowania nowego systemu widać, że reforma oświaty nie przyniosła zamierzonych efektów w postaci wyraźnej poprawy jakości pracy szkoły. Co gorsze - pojawiły się nowe problemy. Ogólnie gimnazja okazały się rozwiązaniem nie najlepszym, tak pod względem wychowawczym, dydaktycznym jak i organizacyjnym Zlikwidowano praktycznie kształcenie zawodowe w zasadniczych szkołach zawodowych, wiele do życzenia pozostawia system sprawdzania wyników nauczania po kolejnych etapach edukacji. Dramatycznie chybioną okazała się ścieżka awansu zawodowego nauczycieli. System zróżnicowania płac nauczycieli w zależności od jakości pracy stał się parodią systemu. W praktyce sprowadza się do gromadzenia nikomu niepotrzebnej dokumentacji, bardzo często fikcyjnej po to tylko, aby zgromadzić tzw. teczkę i stanąć przed komisją, która wykonuje czysto administracyjną czynność. Nie zafunkcjonował system eliminacji z zawodu nauczycielskiego ludzi, którzy co prawda zdobyli stosowne wykształcenie, ale z przyczyn pozamerytorycznych do zawodu nauczycielskiego po prostu się nie nadają.


5. Ochrona dzieci przed złem: deprawacją, przemocą, agresją

Zasada zerowej tolerancji, oczekiwana i przyjęta przez nas z aprobatą, musi odnosić się nie tylko do demoralizatorów na zewnątrz szkoły, ale również do deprawatorów wewnątrz szkoły, a zatem do tych pedagogów, psychologów i socjologów, którzy nadal głoszą toksyczne mity o tym, że wychowankowie powinni kierować się subiektywnymi przekonaniami, że sami sobie nie wyrządzą krzywdy, że nie wolno im niczego „narzucać”, ani nawet niczego proponować. Nic tak nie szkodzi wychowaniu jak mit o wychowaniu przez brak wychowania. W pedagogice — podobnie jak w medycynie — obowiązuje zasada: primum non nocere! (po pierwsze nie szkodzić!)
Nasze oczekiwania to konsekwentne realizowanie programu „Zero tolerancji”, przykładne karanie winnych, stosowanie kar statutowych, aż do usunięcia ze szkoły uczniów notorycznie łamiących regulamin. Szkoły o podwyższonym rygorze – tu można by stawiać argumenty za i przeciw. Może rozważyć powrót do szkoły elitarnej? Uczęszczanie do szkoły należy traktować jako przywilej, a nie przymus! 
Reguła, którą nauczyciele powinni respektować w obliczu sytuacji kryzysowych, to zasada, że najpierw trzeba chronić uczniów, którzy są ofiarami przemocy czy demoralizacji. Dopiero w drugiej kolejności należy udzielić pedagogicznej pomocy tym uczniom, którzy stosują przemoc, czy którzy są zdemoralizowani
Nasze oczekiwania nie są wygórowane: należy ustanowić dobre prawo (regulaminy, statut) i skutecznie je egzekwować. Konieczne jest zerwanie z dotychczasową biernością wychowawców oraz tendencją do tolerowania w szkole zachowań zaburzonych, a nawet patologicznych. To przyzwolenie, co więcej – pełna akceptacja dotychczasowych działań rządu, a nawet postulaty o bardziej rygorystyczne podejście do tematu!

6. Nasze oczekiwania wobec organów prowadzących, samorządów, środowiska lokalnego 

· Przede wszystkim zmniejszenie liczebności oddziałów – dziecko przestaje być wówczas anonimowe;
· Zwiększenie dofinansowania na zajęcia pozalekcyjne – zagospodarowanie dziecku czasu wolnego, ukazanie, w jaki atrakcyjny sposób można go spędzać ; 
· Indywidualizacja nauczania rozumiana jako pomoc dziecku zdolnemu i słabemu; 
· Podejmowanie działań na rzecz zmniejszenia agresji w całym lokalnym środowisku.

7. Ocena zmian wprowadzanych przez Ministra Edukacji Narodowej

My, członkowie Akcji Katolickiej, rodzice i nauczyciele, wyrażamy akceptację dla zmian wprowadzanych w polskiej szkole przez Ministra Edukacji Narodowej Pana Romana Giertycha polegających na:

· wprowadzeniu obowiązku noszenia jednolitego stroju przez uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych.
· wprowadzeniu opcji na rzecz obowiązku noszenia jednolitego stroju przez uczniów szkół ponadgimnazjalnych
· wprowadzenie szkolnego zestawu programów nauczania i szkolnego zestawu podręczników obowiązujących przez trzy lata szkolne
· wprowadzenie zasady, że nauczyciele w czasie wykonywania obowiązków służbowych będą korzystać z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych oraz zobowiązanie organu prowadzącego szkołę i dyrektora do występowania w ich obronie
· ustanowienie Rady Rodziców jako obligatoryjnego organu działającego w szkołach i placówkach publicznych
· nałożenie na szkoły i placówki korzystające z usług dostępu do Internetu obowiązku instalacji oprogramowania zabezpieczającego przed dostępem do treści, które mogą stanowić zagrożenie dla prawidłowego rozwoju psychicznego uczniów

Wyrażamy również nasze pełne poparcie dla projektu wprowadzenia 4 – letniego liceum ogólnokształcącego. 

Prezes Instytutu Akcji Katolickiej
Diecezji Tarnowskiej


Wacław Prażuch